علوم غریبه یا علوم خفیه به مجموعه‌ای از علوم و دانش‌هایی گفته می‌شود که معمولاً خارج از دسترس عموم و در محدوده‌های خاصی از دانش و تجربه قرار دارند. این علوم در بسیاری از فرهنگ‌ها و تمدن‌ها با باورهای خاصی همراه بوده و در طول تاریخ به شکلی پیچیده و مرموز توسعه یافته‌اند. به عبارت دیگر، این نوع علوم به دانش‌هایی اطلاق می‌شود که به نظر می‌رسد فراتر از ظرفیت‌های طبیعی بشر هستند و معمولاً با موضوعات ماوراءالطبیعه، فراطبیعی، روحی و اساطیری در ارتباط‌اند.
تاریخچه علوم غریبه
علوم غریبه از دوران باستان در فرهنگ‌های مختلف وجود داشته است. در تمدن‌های مصر باستان، یونان و روم، به ویژه در زمینه‌های کیمیاگری، علم اسرار، طالع‌بینی و جادو، مفاهیم اولیه این علوم شکل گرفت. در دوران اسلامی نیز، دانشمندان مسلمان بسیاری مانند ابن‌سینا، فارابی، و خواجه نصیرالدین طوسی به پژوهش‌هایی در زمینه‌های مختلف فلسفی و علمی پرداخته‌اند که ارتباطات زیادی با علوم غریبه دارند. در این دوران، علم جفر (جفر شناسی) و علم رمل (رمل شناسی) از جمله مباحث مورد توجه بود.
شاخه‌های مختلف علوم غریبه
در ادامه در مورد شاخه های مختلف علوم غریبه یا علوم خفیه صحبت کوتاهی خواهیم کرد:
جادو و سحر
یکی از مهم‌ترین شاخه‌های علوم غریبه، جادو و سحر است. جادو به معنای استفاده از نیروهای ماوراءالطبیعه و فراطبیعی برای تأثیرگذاری بر واقعیت و طبیعت است. در بسیاری از فرهنگ‌ها و مذاهب، جادو به عنوان راهی برای برقراری ارتباط با موجودات ماوراءطبیعی یا استفاده از انرژی‌های پنهان برای به دست آوردن قدرت و کنترل بر امور طبیعی دیده می‌شود. این شاخه از علوم اغلب با قوانین و آداب خاصی همراه است.
کیمیاگری
کیمیاگری علم تبدیل مواد اولیه به طلا یا دیگر فلزات گرانبها را در بر می‌گیرد. در واقع، کیمیاگران قدیم تلاش می‌کردند تا به “الکیمیای اعظم” دست یابند که به آن تبدیل مواد بی‌ارزش به طلا یا دستیابی به حجر الفلاسفه می‌گفتند. اما در عین حال، کیمیاگران از مفاهیم روحی و معنوی نیز برای دستیابی به تکامل و روشن‌شدن استفاده می‌کردند.
طالع‌بینی
طالع‌بینی یکی دیگر از شاخه‌های علوم غریبه است که به بررسی و تفسیر حرکات ستارگان و سیارات برای پیش‌بینی آینده انسان‌ها و شرایط مختلف زندگی می‌پردازد. این علم بر اساس باور به تأثیر نیروهای کیهانی و آسمانی بر زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها بنا شده است.
علم جفر
علم جفر از علوم غریبه است که در فرهنگ اسلامی رواج دارد. جفر به معنای علم استفاده از اعداد و حروف برای کشف اسرار آینده است. جفر اغلب با احادیث، اشعار و مفاهیم رمزی در ارتباط است و به ویژه در زمینه‌هایی چون پیشگویی و حل مشکلات زندگی به کار می‌رود.
علم رمل
علم رمل به پیش‌بینی آینده از طریق خطوط و اشکال به دست آمده از شن و خاک اطلاق می‌شود. این علم به‌ویژه در کشورهای عربی و ایرانی متداول است و اغلب به عنوان یک روش باستانی برای مشورت و گرفتن راهنمایی در زندگی شخصی و اجتماعی به کار می‌رود.
پیوند علوم غریبه با مذاهب و فلسفه‌ها
در بسیاری از ادیان و مکاتب فلسفی، علوم غریبه به‌عنوان ابزارهایی برای برقراری ارتباط با دنیای معنوی و کشف حقایق پنهان شناخته شده‌اند. در اسلام، برای مثال، جفر و رمل به‌عنوان ابزارهایی برای پیش‌بینی آینده و کسب شناخت از جهان پنهان به کار می‌روند. در مسیحیت و یهودیت نیز گاهی به این نوع علوم اشاره‌هایی شده است، اما معمولاً با تردید و نگاهی منفی به آن‌ها نگریسته شده است.
با وجود اینکه علوم غریبه در بسیاری از فرهنگ‌ها و جوامع پذیرفته شده‌اند، هنوز این علوم با تردیدهای زیادی روبه‌رو هستند. بسیاری از دانشمندان و پژوهشگران این علوم را فاقد پایه علمی و منطقی می‌دانند و آن‌ها را به‌عنوان باورهای غیرمستند و گاهی فریبنده قلمداد می‌کنند. در عین حال، طرفداران این علوم معتقدند که این دانش‌ها در سطحی بالاتر از درک معمول انسان قرار دارند و نمی‌توان آن‌ها را با معیارهای علمی و عقلانی سنجید.
جمع بندی
علوم غریبه یا علوم خفیه، در عین حال که به‌عنوان بخشی از تاریخ فرهنگ‌ها و تمدن‌ها شناخته می‌شوند، همواره با پرسش‌ها و چالش‌های فراوانی همراه بوده‌اند. برخی آن‌ها را علمی مقدس و ارزشمند می‌دانند، در حالی‌که برخی دیگر آن‌ها را نوعی خرافات و جهل می‌شمارند. در نهایت، پذیرش یا رد این علوم بستگی به باورها و نگرش فردی و فرهنگی هر جامعه دارد. آنچه مسلم است این است که این علوم همچنان تأثیر زیادی در فرهنگ‌های مختلف دارند و بسیاری از مفاهیم مربوط به آن‌ها در آثار هنری، ادبیات و فرهنگ‌های مردمی منعطف شده‌اند.
